Expositie over de Manns, met in het bijzonder Erika Mann en 'Die Pfeffermühle' in 2016 in Berlijn
Wie weet nog dat het huidige theater Desmet in Amsterdam vroeger Rika Hopper theater heette? Op 26 april 1936 werd hier de 1000e voorstelling van Die Pfeffermühle feestelijk ingeluid. Het was een zwanenzang. Het cabaret, ontstaan uit verzet tegen de groeiende winst van de nazipartij, was geen lang bestaan gegund. Nadat in januari '33 de partij van Hitler aan de macht kwam, werden ook overal in Europa - met inbegrip van Nederland - optredens tegengewerkt, verstoord of gewoonweg verboden. Op 14 augustus van hetzelfde jaar was er een afscheidsgala in Oostenrijk.
Op de boeiende site Theatersentiment, de verhalen over de artiesten van weleer, verscheen een essay van mijn hand over de achtergronden van Die Pfeffermühle, de recensies en de optredens onder meer in Nederland, en de teloorgang.
De site is voor geïnteresseerden sowieso een bezoekje waard - het leest als een online tijdschrift:
www.theatersentiment.nl
Is verzet een daad, of is het een houding die iemand overkomt? Het is een vraag die wordt opgeroepen door de essays en artikelen op de boeiende site Duitsverzet.wordpress.com
De Hoofdredacteur hiervan, Annabel Junge, specialiseerde zich in de vele facetten van de Tweede Wereldoorlog en besloot een online magazine op te richten rond het onderwerp "Verzet van binnenuit"- dus in Duitsland zelf tegen het nazisme en naziregime. We komen op tragische, en vaak onderbelichte verhalen.
Heinrich Mann was bijvoorbeeld een van de vroege openlijke tegenstanders van het naziregime. Samen met medestanders van de Pruisische academie voor kunsten stelde hij een protest op dat ze persoonlijk aanboden bij een toenmalig ministerie voor Propaganda of voor andere zaken. Ook werden er protestbijeenkomsten gehouden. Degenen die zich verzetten werden op 15 februari '33 met veel bombarie geroyeerd als lid van de academie en voor de meesten was hun leven in gevaar. In het diepste geheim, met alleen een paraplu bij zich om niet op te vallen, vertrok Heinrich Mann op 21 februari van dat jaar uit Duitsland. Zijn vriendin Nelly Kröger, die bij hem stond ingeschreven als zijn secretaresse, overhandigde hem op het station een koffer met wat handbagage. Later werd ze vastgehouden door de Gestapo voor verhoor. Via Straatsburg ging Heinrich Mann de grens over naar Frankrijk. Hij was 61 jaar oud en zou Duitsland nooit meer terugzien.
Het essay over Erika Mann en Die Pfeffermühle is ook verschenen op de site www.duitsverzet.wordpress.com
Erika Mann was oorspronkelijk opgeleid als actrice. Ze had groot dramatisch talent, tezamen met een goed gevoel voor humor en satire. Als jong meisje van bijna negentien jaar oud mocht ze in Berlijn "op kamers" omdat ze was ingeschreven bij de toen prestigieuze toneelschool van Max Reinhardt. Hij stond bekend als theatervernieuwer. Het mag een bijzonderheid heten dat het appartementengebouw waar ze introk, in de Uhlandstrasse nr. 78, zo goed bewaard is gebleven, met inbegrip van de oorspronkelijke sfeer. De Tweede Wereldoorlog heeft namelijk hele gaten geslagen in Berlijn. Veel woonadressen van bijvoorbeeld Heinrich Mann - hij verhuisde een keer of vijf, zes - zijn daardoor niet meer terug te vinden.
Klaus, die als achttienjarige in Berlijn zijn geluk beproefde als journalist, verbleef regelmatig bij Erika. Alles wél onder het toeziend oog van hun oom Peter Pringsheim, die de twee op verzoek van hun ouders af en toe in de gaten hield.
Wie meer wil lezen over de geschiedenis van "The Mann twins" verwijs ik graag naar de monografie, verschenen in 2013 bij uitgeverij Aspekt.
Website rond de Mann titels: http://www.writersheart.nl