In het spoor van de Hollandse impressionisten deel II

Eerder berichtte ik over de Hollandse impressionisten in de eerste decennia van de twintigste eeuw, die bekend werden als behorend tot de stroming van de 'Haagse school.'  In de septembermaand was ik in de gelegenheid om 'historisch landschapsonderzoek' te doen in de omgeving van Renkum, Zuid-Veluwe, met als doel te proeven van wat schilders in die periode bewoog. Wat hen massaal naar het platteland deed trekken en naar bos en hei om daar hun schildersezel op te zetten. 

Naar deel I

Niet alleen in- en rond het Haagse werd buiten geschilderd, ook in Laren en Soest, in het Brabantse en op de Veluwe, waar door de Haagse kunstschilder Théophile de Bock, (1851-1904) in Renkum Pictura Veluvensis werd opgericht. Een schilderkundig genootschap dat aan de wieg stond van de zogenoemde 'Oosterbeekse school' op steenworp afstand. 

De Italiaanse laan - september 2020

Kerkje bij Heelsum - geschilderd door een representant van de Oosterbeekse school

Ik voelde mij bevoorrecht doordat ik in de septembermaand langere periodes kon proeven hoezeer het afwisselende Veluwse landschap schilders aan het begin van de twintigste eeuw geïnspireerd moet hebben. Vergezichten in glooiend landschap wisselen zich af met uitgestrekte bossen en zandverstuivingen. Plaatsjes als Renkum, Doorwerth en Heelsum moeten het karakter hebben gehad van een boerendorp. 

Villa Anna - foto september 2020

Dromerig romantische landschapsplaatjes...

   

Op steenworp afstand van villa Anna - als het ware aan het eind van de straat - begon 'Oranje Nassau's Oord.'  Een landgoed dat vanaf 1882 tot 1890 behoorde bij een zomerpaleis van Koning Willem III, (1817-1890). Na zijn overlijden werden Koningin Emma en haar dochter Wilhelmina eigenaressen van het buiten en bijbehorende landgoed.  Emma, een sociaal/maatschappelijk bewogen Koningin/regentes, liet op het landgoed het eerste Nederlandse TBC sanatorium bouwen, toen volksziekte nummer één. Op het landgoed werd nog door Willem III een grote moestuin aangelegd, bedoeld voor de hofhouding. De moestuin bestaat nog steeds en is nu een biologische tuinderij waar publiek welkom is. Er worden cursussen biologisch tuinieren gegeven en er is een winkeltje. Ik heb nog steeds een zakje geurende tijm.

Het buiten is in de oorspronkelijke staat niet bewaard gebleven. Op het voormalige landgoed van Willem III is nu in het sanatorium van Emma een verpleeg- en verzorgingshuis gevestigd. Toen De Bock dus in 1895 besloot een poosje naar Renkum te verkassen, was de keuze voor deze plaats nauwelijks toeval. In het Haagse zal de plaats bekend zijn geweest. Dat was voor mij een ontdekking met toegevoegde waarde, want opnieuw werd bevestigd hoezeer er uitwisseling plaatsvond tussen de schilders in- en om Den Haag en die in het Gelderse en omstreken. 

Théophile de Bock - zicht op Renkum - bron: Rkd

Ingang van de 'ommuurde tuin' - de oorspronkelijke muur van de moestuin is volledig gerestaureerd

Het langer in het Gelderse landschap zijn heeft mij zeker dichterbij de impressionisten in die tijd gebracht - onder wie uiteraard mijn twee schilderende oudooms Willem en Pieter de Zwart. Wie bijvoorbeeld dichterbij huis in het westen aan de kust een momentopname in augustus dit jaar van  een zandwal aan de kustlijn bij Kijkduin vergelijkt met het Loosduinse landschap uit 1910 van Pieter de Zwart, ziet wat er aan inspiratie werd gevonden in de natuur. 

Maar ook begrijp ik beter stromingen van daarna - Mondriaan bijvoorbeeld die de stap maakte naar het abstracte - de Modernisten en zelfs Postmodernisten... Momenteel leven we, lijkt het, in een periode van herwaardering van de landschapsschilders van toen - er zijn overzichtsexposities, bijvoorbeeld die in het Kunstmuseum waarin de (competitieve) relatie wordt belicht tussen Breitner en Israëls en uiteraard hoort de reconstructie van de expositie van Picutura Veluvensis in 1913 in Nunspeet daar ook bij. 

Het was een mooie maand, mogelijk gemaakt door Foundation Obras/Holland

Naar de site van Foundation Obras